Island – zemlja vatre, leda i vilenjaka

Island – zemlja vatre, leda i vilenjaka

Na samoj granici Atlantskog i Sjevernog ledenog okeana, leži zemlja leda i vatre – Island, koja je hiljadama godina oblikovana vulkanima i glacijalnim procesima. Istorija ovog ostrva počinje tek krajem devetog i početkom desetog vijeka, kao poslednja naseljena država u Evropi, doseljavanjem Norvežana i Kelta. Danas je to i jedna od najređe naseljenih država Evrope, sa oko 350.000 stanovnika od kojih dvije trećine živi u glavnom gradu Rejkjaviku i iz godine u godinu broji sve veći broj turista.

Po legendi, prvo ime ostrva je bilo Snajland (Sniježna zemlja) i taj naziv je došao od Vikinga koji se sasvim slučajno, u gustoj magli, izgubio i iskrcao na istočnu obalu ostrva. Tokom boravka na ostrvu, počeo je da pada gust snijeg pa je tako i nastalo ovo prvobitno ime. Nekoliko decenija kasnije, Švedski viking Gardar je oplovio ostrvo i u tom periodu je ostrvo nosilo ime Gardardovo ostrvo, da bi kasnije tokom druge polovine 9. vijeka još jedan viking istraživao ostrvo brojnih santi leda i nazvao ostrvo „Iceland“ – ostrvo leda, s namjerom da po nazivu obeshrabi buduća osvajanja ovog ostrva. A stvarnost je zapravo bila takva da se klimatska slika Islanda u srednjem vijeku dosta razlikovala u ovome što vidimo danas, jer je bila znatno toplija, i čak jedna četvrtina ostrva je bila pod šumama, dok je danas taj procenat svega 1%.

Islandska klima je prilično promjenljiva zbog uticaja vazdužnih masa okeana, i prilikom posjete treba se bukvalno spakovati za sva 4 godišnja doba. Tokom ljeta mogu se dostići i temperature gdje će biti dovoljno obući majicu, ali islandski vjetar može vrlo lako promijeniti sunčan dan. Dešavaju se i situacije kada je na jednoj strani ostrva sunčano, a na drugoj prava oluja. Za ovakvo promjenljivo vrijeme postoji i lokalna izreka „Ako ti se vrijeme ne sviđa, sačekaj 5 minuta“.

Udaljenost ostrva i promjenljiva klima čine ga izolovanim, ali opet jedinstvenim i svakako važnom turističkom destinacijom zbog svojih prirodnih ljepota. Najbolje vrijeme za putovanje, odnosno period kada je glavna turistička sezona, je između Juna i Avgusta mjeseca. U Junu dan traje gotovo 24h, dok u Julu i Avgustu su najtopliji mjeseci, i tada je i prilika da iskusite i suvo vrijeme. Ako volite manje gužve, onda je pravi period za putovanje od sredine Septembra do sredine Oktobra, baš prije sniježnih padavina, a opet uz mogućnost da vidite jedan nevjerovatan prirodni fenomen…

Polarna svjetlost

Ekstremni mrak Islanda u zimskim mjesecima ima i svojih prednosti – nevjerovatan prirodni fenomen Aurora Borealis, ili Polarna svjetlost. Ova spektakularna pojava oslikana je u pećinama širom svijeta, na crtežima koji su stari oko 30.000 godina, a tek oko 1900. godine naučnici su po prvi put razumjeli kako nastaje ova pojava. Ime je dobila po rimskoj boginji zore – Aurora i grčkog imena za sjeverni vjetar – Boreas. Ovaj fenomen nastaje kada se solarne čestice sudare sa atomima u gornjim slojevima atmosfere pod dejstvom Zemljinog magnetnog polja.

Najbolji period kada možete biti u prilici ugledati polarnu svjetlost je od Oktobra do Marta, a bilo je i slučajeva pojave ovog fenomena tokom Aprila i Avgusta mjeseca. Ukoliko u ovim mjesecima dolazite večernjim letom, to će biti već prvi pokušaj susreta ove popularne atrakcije. Ne postoje naravno garancije da ćete u svakom momentu moći da vidite ovu pojavu, jer zavisi od mnogo faktora, a ponajviše od vremenskih uslova, ali najbolja mjesta sa kojih možete posmatrati su svakako van grada. Pojedini hoteli nude čak i uslugu buđenja u slučaju pojave ovog fenomena, a svakako tu su i brojni višečasovni izleti koji se mogu organizovati ako je vaš smještaj u Rejkjaviku. Međutim, pravi način da iskustite Island, nije ako ste cijelo vrijeme u glavnom gradu, već za njega preporučujemo 2-3 dana, a da ostatak provedete u ruralnim predjelima i drugim organizovanim aktivnostima širom zemlje.

Regioni Islanda

Island je geografski podijeljen na 7 regija koje ćemo kratko upoznati i ostavljamo vam da izaberete one koje vam najviše odgovaraju:

• Sjeverni Island – karakterišu ga kontrasti pejzaža u kojem se smjenjuju ravnice ispresjecane brdima, rijekama, poljima okamenjene lave, bujne vegetacije i njenog potpunog izostanka. U ovom predjelu se nalazi drugi najveći grad – Akureyri smješten u najdužem fjordu Eyjafjördur (oko 60 km dugačak i oko 25km širok). Grad je bogate kulture i istorije, i njime dominiraju drvene kuće iz 19. vijeka. Većina gradova u ovom području posvećena je morskom svijetu, pa su tako Husavik muzej kitova i Centar za foke u gradu Hvammstangi turističke atrakcije. Ovaj predio je i dio Vatnajökull nacionalnog parka u kojem se nalazi impresivni Asbyrgi kanjon kao i Dettifoss vodopad – najmoćniji vodopad u Evropi i vodopad Svartifos (u prevodu “crni pad”). U blizini je jezero Myvatn sa močvarnim predjelom i raznovrsnim svijetom ptica.

• 

• 

• 

• Istočni Island – poznat po najvećoj šumi ostrva, kao i bujnom poljoprivrednom zemljištu koje je orkruženo živopisnim ribarskim selima. Takođe ovaj predio je poznat po vulkanskim formacijama pećina oko područja Borgarfjörður Eystri fjorda. Ovaj region tokom ljetnjih mjeseci ima veliku posjećenost turista zbog organizovanja brojnih umjetničkih festivala kao i pješačkih tura, dok u zimskim mjesecima su aktivna skijališta.

• Zapadni fjordovi (Westfjords) – tačnije, na sjeverozapadnom dijelu, nalazi se vjerovatno najbolje čuvana prirodna ljepota Islanda. Slabo naseljena i rijetko posjećena priroda ostala je netaknuta godinama, ali sada postaje sve popularnija i jedna je od nezaobilaznih lokacija. Hornstrandir poluostrvo je nenaseljeno ljudima, ali je pravi raj za arktičku lisicu, dok je litica ptica Látrabjarg naseljena brojnim jatima, od kojih neka ovdje broje i polovinu svjetske populacije svoje vrste. Ovim očuvanim predjelom dominiraju slapovi vodopada Dynjandi koji se protežu u visini od oko 100 metara i čine još jednu neizostavnu lokaciju za posjetu. Tradiciju i običaje islanđana ovog područja kreirala je jaka povezanost sa okeanom koja se ogleda u kulinarskim specijalitetima ovog regiona, folkloru ali i muzejima koji prikazuju legende o čarobnjacima i vješticama, čudovištima i stvorenjima iz okeana.

• Zapadni Island – prostrano područje protkano fjordovima, dolinama, kraterima, glečerima i vulkanima, sadrži i nacionalni park Snaefellsjokull, kao jedini islandski koji izlazi na more i koji je poslužio mnogim umjetnicima kao inspiracija u stvaranju, pa i Žil Vernu za roman „Putovanje u središte zemlje“. Najveća atrakcija ovog parka je istoimeni vulkanski glečer, koji je jedan od aktivnih vulkana Islanda.

• Južni Island – jedna od naposjećenijih turističkih regija Islanda, prepuna sjajnih atrakcija poput nacionalnog parka Thingvellir, Gullfoss vodopada, geotermalnog područja Haukadalur sa gejzirima Geysir i Strokkur (gejzir koji je aktivan na svakih 5-10 minuta), Kerid vulkanskog kratera, grada Hvearagerdi, Skalholt katedrale i geotermalnih elektrana Nesjavellir i Hellisheidarvirkjun. Sva ova mjesta nalaze se na ruti zvanoj “Zlatni krug” dugoj oko 300 km, a ime ove popularne rute nastalo je od imena vodopada Gullfoss koje u prevodu znači “zlatna voda”. Uz razvoj poljoprivrede i ribarstva, ovaj predio pruža neke od najsvježijih kulinarskih specijaliteta, posebno od svježe morske ribe.

• 

• 

• 

• Reykjanes poluostrvo – jedna od najmanjih regija, ali daleko poznata po svojoj Plavoj Laguni – geotermalnom izvoru u kojem se stanovnici i turisti kupaju tokom cijele godine. Ovaj region je na samom spoju između evropske i američke tektonske ploče, što je najjasnije prikazano na površini gdje su dramatični pejzaži vulkanskih kratera, pećina, polja okamenjene lave, geotermalnih izvora i laguna, a uz sve to i turističkih objekata poput restorana, muzeja, crkvi, svetionika pa i čestih festivala.

• Rejkjavik – glavni grad, i zasebna regija, i naravno glavni kulturni, istorijski i privredni centar Islanda. Sa razlogom početna stanica mnogih obilazaka Islanda (ne samo jer je tu i glavni aerodrom) već i zbog svoje ljepote, koja je u kontrastima; ovo je kosmopolitski – a zapravo mali grad, bogate istorije – a mladog duha. Po legendi ime grada je nastalo zbog pare koja se dizala iz zemlje pri dolasku prvih doseljenika i ime grada u prevodu znači „Zaliv dima“. Sve je u Rejkjaviku blizu: spomenici, muzeji, kulturni centri, kafići i restorani, i grad se uglavnom obilazi pješke ili na biciklu. Gradom dominira impozantna Halgrimurova Crkva, koja je najvisočija građevina u zemlji, a svojim neobičnim dizajnom predstavlja islandski pejzaž. Nazvana je po islandskom pjesniku i svešteniku iz 17. vijeka – Halgrimuru Petursonu.

Takođe dobra povezanost za ostalim regijama nudi mogućnost velikog broja jednodnevnih izleta, ali za osobe koje su više okrenute avanturama, Rejkjavik je dovoljan za obilazak od 2-3 dana, dok bi ostatak trebalo provesti u ruralnim predjelima.

Popularne aktivnosti na Islandu

Svaki provedeni dan na Islandu je prilika za novu avanturu. Reljef ostrva, koji čine planine, aktivni i ugašeni vulkani, glečeri, rijeke, jezera, pećine, gejzeri i ostali tipovi surovog terena čekaju da budu upoznati, istraženi, doživljeni… Ovo je zaista raj za avanturiste, ali s druge strane i mjesto dobrodošlo i za sve ostale tipove turista jer postoji i veliki broj aktivnosti za koji vam nije potrebna posebna hrabrost kao ni posebna fizička sprema – samo jaka želja za istraživanjem.

• Pješačenje i planinarenje – priroda se pobrinula da Island bude pravi raj za pješačenje u prirodi, kako preko polovine zemlje leži na visini većoj od 400m, a pejzaž je nestvarno raznolik, od vulkanskih stijena, živopisnih brda i planina, dolina kojma je tekla lava, glečera, gejzira, jezera, crnog vulkanskog pijeska.. Gotovo cijela zemlja je jedna velika staza za hiking i teško je izdvojiti neki poseban predio, ali ako bi baš morali to je onda Laugavegur staza. Svi mogući pejzaži Islanda su ovdje dostupni, a težinu same rute obično diktiraju vremenski uslovi, a preporučeni period za ovu turu je od sredine Juna do Septembra. Tokom rute se nalazi par organizovanih mjesta gdje je moguće prenoćiti, ali kampovanje nije dozvoljeno.

• Istraživanje pećina – vulkani su oblikovali ovo ostrvo i godinama kreirali sprektakularan pejzaž koji se rijetko gdje na planeti može vidjeti. Jedna od ovakvih atrakcija su i pećine Islanda, koje krase neobične kamene formacije kako ispod tako i na površini, jer je lava nalazila svoj put kroz razne predjele. Najčešće posjećene pećine su Gjábakkahellir u blizini nacionalnog parka Thingvellir koja je dostupna u ljetnjim mjesecima, i u zimskim mjesecima Leidarendi pećina u blizini mjesta Bláfjöll. Još jedno nevjerovatno mjesto koje možete posjetiti je i unutrašnost kratera Thrihnukagigur, u kojem se nalazila vrela magma vulkana koji je poslednju aktivnost imao prije oko 4.000 godina. Prostor je veličine 3 košarkaška terena, i specifična erupcija ovog vulkana nije izazvala urušavanje samog kratera, kako to obično biva, što čini ovaj prostor zaista jedinstvenim u svijetu.

• Geotermalni bazeni – prirodni fenomen koji je duboko povezan sa islandskom kulturom i koje stanovnici Islanda koriste tokom cijele godine. Spa je moderni izum, ali zapravo uživanje u ljekovitim vodama je duga tradicija, još od nastanka ove države. Od 13 termalnih bazena koji su postojali u to doba, preostala su 4 koja su i dalje aktivna. Danas, Islanđani svih profesija i starosnih dobi uživaju na preko stotinu javnih geotermalnih bazena i na trenutno 17 bazena za plivanje, koji su uglavnom na otvorenom, uz obavezne dodatne sadržaje poput saune i parnog kupatila. Naravno, tu su i luksuzni geotermalni bazeni poput Plave Lagune koju smo pomenuli da se nalazi na Reykjanes poluostrvu, u gradu Grindaviku, nedaleko od Rejkjavika. Voda u ovom bazenu je stalno oko 37-39°C, dok bogati geološki slojevi izbacuju na površinu pregršt minerala koji daju ljekovita svojstva ovoj vodi i daju joj mliječno plavu boju. A ova najpoznatija turistička atrakcija nastala je zapravo sasvim slučajno, jer se iz obližnje elektrane voda izlila u udubljene ugašene vulkanske lave i tako je 1976. nastala Plava Laguna, a prve plivače je primila 1981. godine. Nakon brojnih istraživanja o ljekovitosti vode, postala je otvorena za širu javnost. Iako većina Islađana uživa u toplim vodama svojih banja, postoje naravno i oni koji se kunu u ljekovitost kupanja u hladnoj vodi, pa ćete redovno gledati ljude i u hladnim vodama Atlantika!

• Penjanje po ledu – I u samom imenu države, jasno je da ima dosta leda, i to oko 12.000km2 glečera! Veći dio glečera koji su podobni za penjanje se nalazi u južnom dijelu ostrva i ovo je jako atraktivan sport koji se može praktikovati tokom cijele godine, naravno samo uz licencirane vodiče.

Posjeta vulkanima – na ovako malom prostoru, nalazi se oko 30 vulkanskih sistema, među kojima se dešava u prosjeku jedna erupcija u 5 godina. U međuvremenu tu su i takozvane „turističke erupcije“ koje ne prave štetu, niti su previše opasne, ali zato prave opšte oduševljene turista koji se zadese na pravom mjestu u pravo vrijeme. Najpopularnji vulkani su: Helka, Eyjafjallajökull i Öræfajökull.

Safari na Islandu – riječ safari obično vezujemo za Afriku i mislimo na slonove, lavove i ostale divlje životinje, ali kada je Island u pitanju, safari znači posmatranje kitova! Hladne vode islandske obale nude raznolik podvodni svijet, a tokom ljeta ove vode postaju područje ishrane kitova i nude priliku turistima da posmatraju životinje u svom prirodnom okruženju. Interesantno je da Island ima više prihoda od posmatranja kitova, nego od lova na kitove! Najbolji period za ovaj tip safarija je od Aprila do Septembra, a prijestonica organizacije ovih tura je grad Húsavík koji nudi tradicionalne i ekološke brodove, sa manjim i privatnim grupama turista, ali odakle god da tura startuje, to je prilika za nezaboravne momente susreta sa kitovima, delfinima, fokama, raznim vrstama ajkula, ali i pticama. Posmatranje ptica je takođe jedna od grana turizma ove države i uzima sve više maha zbog brojnosti i raznovrsnosti jedinki na ovom ostrvu, a dodatno uz to, njihova staništa se nalaze na zaista spektakularnim predjelima islandske obale.

• Festivali – Islanđani su uvijek voljeli i uživali u okupljanjima dobrih ljudi. Tokom cijele godine, mogu se naći raznovrsni kulturni sadržaji posvećeni filmu, modi, muzici i književnosti. Posebno tokom ljeta, gradovi organizuju svoje festivale kada kroz njih prođe veliki broj stanovnika ostrva a posebno i stranih turista. Tokom zime i dugih perioda noći, tu je festival svjetosti, sjajni muzički nastupi, festival piva, festival hrane i mnogi razni načini gdje stanovništvo lakše izaći na kraj sa mračnim danima. Kompletnu listu festivala možete pogledati OVDJE.

Islandska hrana

Islanđani poručuju – „Dođite zbog prirode, ostanite zbog hrane!“. U poslednjih par godina Island je iznikao u jednu od dinamičnih evropskih gastronomskih destinacija, punu uzbudljivih mjesta za isprobavanje sjajnih recepata. Moderna jela čine kombinaciju tradicionalnih sastojaka, gdje svježina i lokalni začini čine glavnu ulogu. Island obiluje svježom i čistom vodom za piće, takođe i čistom prirodom, kao i pogodnim tlom za uzgoj raznih vrsta povrća koje se tokom cijele godine mogu uzgajati u organskim plastenicima, zahvaljujući geotermalnim izvorima. Osnova islandske kuhinje je svakako svježe ulovljena riba, i neka od najbogatijih područja za izlov ribe se nalaze upravo u okolnim vodama Atlantika. Kažu još Islanđani, da je najvažniji sastojak kuhinje Islanda – lokacija. Upravo je to i slučaj sa ribarskim selima duž obale Islanda, koja spremaju raznovrsne specijalitete od ribe već vjekovima. Velika su i polja na kojima pasu jagnjad, koja su drugo glavno jelo koje islanđani najviše vole, a i veliki kuhinjski šefovi širom svijeta traže u svojim kuhinjama upravo ovo meso, jer su životinje slobodne u ispaši tokom ljetnjih mjeseci. Skir se jede svakodnevno i za svaki obrok. Riječ je o namirnici vrlo sličnoj jogurtu, odnosno vrsti mekanog sira sa malo masti i mnogo proteina. Postoje i neki čudni specijaliteti, poput mesa ajkule koje stoji 2-3 mjeseca u zemlji, potom se suši na suncu i ima prilično neprijatan miris, ali Islanđani obožavaju ovo jelo. Takođe, popularno je jesti i srce ptice „Puffin“, odnosno Arktičkog morskog papagaja, koje se kao specijalitet služi sirovo.

Kako smo ranije naveli da je Rejkjavik jedan kosmopolitski grad, tako se danas sve više mogu naći i kuhinje sa dalekog istoka, ali i evropske poput Italijanske, Španske, Francuske, Danske, ali i zapada poput Američke i Meksičke.

Za brzu hranu sa ulice, specijalitet Islanda je lokalnog naziva „pylsa“ tj. hot-dog. Ako bi rekli „eina med ollu“ dobili biste svoj hot-dog sa hrskavim lukom, kečapom, slatkim senfom, još luka i specijalnim sosom od karija.

Kada je u pitanju cijena hrane, Island je prilično skupa destinacija. Hot-dog je oko 4€, manji sendviči oko 8€ a veći oko 12€. Prosječan ručak za 2 osobe je oko 80€.

Heroji Islanda

Ovaj naslov bi vas sigurno asocirao na to da su u pitanju poznate ličnosti Islanda, ali zapravo islanđani svoje heroje vide u životinjama, odnosno konjima. Naselili su ostrvo kada i prvi ljudi, početkom 9. vijeka i od tada igraju važnu ulogu u svakodnevnom životu. U pitanju je posebna sorta konja sa područja Norveške koji je omanjeg rasta i duge dlake, i radi se o jedinstvenoj vrsti u svijetu jer su svi preci ove sorte izumrli, a na Islandu su ostali sačuvani u izolaciji. Posebnim vještinama galopa poznatog kao „tolt“ naučili su islanđani svoje konje da se kreću po raznovrsnom terenu i dugim razdaljinama sa što lakšim jahanjem za čovjeka. Zbog ove karakteristike, mnoge države uzgajaju danas ovu vrstu konja. Obično su teški oko 350 kg i visoki od 130 do 140 cm. Interesantno je da u islandskom jeziku postoji oko 100 različitih riječi za boje i šare koje ovi konji imaju. Naravno i turizam je vidio svoj potencijal, pa su u ponudi ture jahanja tokom cijele godine po prekrasnim predjelima Islanda, a neke od tura počinju svega par kilometara od Rejkjavika.

A kada su u pitanju mitska bića koja su vrlo važna za Islanđane, to bi bili vilenjaci! Zapravo, vilenjaci predstavljaju veoma važan dio nacionalne kulture i oni zaista u velikoj mjeri vjeruju u njihovo postojanje. Objašnjenje je u tome da su to mitska bića koja donose sreću. Vjeruju da žive u kamenitim predjelima, da raspolažu moćima i da stvaraju poteškože onima koji ne čine dobro, a nastali su kao djeca smrtnih ljudi i besmrtnih vila.

Zanimljivosti:

• Island nema svoju vojsku, već sporazumom iz 1950. godine SAD štiti ovu državu, i ima svoju vojnu bazu na ostrvu, a od oružanih snaga Island ima Obalsku stražu i spjecijalnu jedinicu zvanu „Vikingški odred“. Policija ne nosi oružje zbog niskih stopa kriminala.
• Pored glavnog ostrva, Island u sastavu svoje teritorije ima još 36 manjih ostrva.
• Najstariji Parlament na svijetu, osnovan je na Islandu 930. godine.
• Islandski jezik je ostao nepromijenjen u odnosu na drevni nordijski jezik, što znači da bez problema mogu čitati i tekstove stare po 1.000 godina, dok za nove riječi poput – kompjuter, izmišljaju nove nazive.
• Na Islandu ne postoji željeznica, tramvaji, metro i gotovo svaka osoba koja ima vozačku dozvolu ima i automobil.
• Pivo je bilo nezakonito na Islandu sve do 1989. godine, i od tada se 01. Marta slavi Festival piva.
• Island je zemlja sa najvećim brojem publikacija knjiga po glavi stanovnika, tj. oko 10% stanovništva ove zemlje objaviće neku knjigu tokom života.
• Gotovo 85% energije dolazi iz obnovljivih izvora, a od toga polovina je geotermalno.
• Na Islandu nema standardnih prezimena već koriste sistem gdje prezime nastaje od imena oca (ili majke) s dodavanjem -dóttir (-kćer) ili -son (-sin).